Đã bao giờ bạn hào hứng nhờ AI viết một cái email hay lên một kế hoạch, để rồi nhận lại một kết quả chung chung, vô hồn và chẳng dùng được vào việc gì chưa? Tôi đã từng như vậy.
Trước đây, tôi thường nghĩ AI chưa đủ thông minh. Nhưng sau một thời gian tìm hiểu và "lặn ngụp" trong các tài liệu hướng dẫn, tôi nhận ra một sự thật phũ phàng: Vấn đề không nằm ở AI, mà nằm ở cách tôi đặt câu hỏi.
AI thực chất là một trợ lý cực kỳ đắc lực, nhưng nó cần bạn "mở lời" đúng cách. Hãy coi câu lệnh (prompt) giống như việc bắt đầu một cuộc hội thoại. Nếu bạn nói không rõ ràng, người nghe sẽ không hiểu. AI cũng vậy.
Dưới đây là công thức "bí mật" để biến AI thành một cộng sự hoàn hảo, dựa trên những đúc kết từ thực tế và tài liệu chính hãng từ Google.
1. Công thức 4 yếu tố tạo nên một câu lệnh hoàn hảo
Theo hướng dẫn từ các chuyên gia, một câu lệnh (prompt) hiệu quả nên bao gồm 4 yếu tố chính. Bạn không nhất thiết phải dùng cả 4 trong mọi trường hợp, nhưng càng đầy đủ thì kết quả càng "xịn":
a. Persona (Vai trò)
Hãy cho AI một danh phận. Bạn muốn nó suy nghĩ như một giám đốc marketing, một lập trình viên hay một nhà thơ?
- Ví dụ: "Bạn là một giám đốc nhân sự..."
b. Task (Nhiệm vụ)
Đây là phần quan trọng nhất. Hãy bắt đầu bằng một động từ chỉ hành động rõ ràng. Đừng chỉ nói chung chung, hãy ra lệnh cụ thể.
- Ví dụ: "...hãy soạn thảo một email chào mừng nhân viên mới..."
c. Context (Bối cảnh)
Cung cấp cho AI càng nhiều thông tin nền càng tốt. AI không thể đọc được suy nghĩ của bạn, nên hãy mô tả bối cảnh xung quanh.
- Ví dụ: "...Email này dành cho nhân viên tên Nam, sẽ gia nhập bộ phận Marketing vào thứ Hai tới. Văn hóa công ty chúng ta rất trẻ trung và cởi mở."
d. Format (Định dạng)
Bạn muốn kết quả trả về trông như thế nào? Là một bảng tính, một đoạn văn, hay gạch đầu dòng?
- Ví dụ: "...Hãy trình bày dưới dạng danh sách gạch đầu dòng các việc cần làm."
2. Những mẹo nhỏ nhưng "có võ"
Ngoài công thức trên, dưới đây là một vài kinh nghiệm xương máu để bạn giao tiếp mượt mà hơn với AI:
Dùng ngôn ngữ tự nhiên
Đừng cố gắng nói chuyện như rô-bốt. Hãy viết như thể bạn đang nói chuyện với một người đồng nghiệp. Sử dụng câu hoàn chỉnh và diễn đạt trọn vẹn ý nghĩ.
Đừng ngại lặp lại và chỉnh sửa (Iterate)
Rất hiếm khi bạn nhận được kết quả hoàn hảo ngay từ lần đầu tiên. Hãy coi đây là một cuộc trò chuyện. Nếu AI trả lời chưa đúng ý, hãy yêu cầu nó sửa lại:
- "Hãy viết lại với giọng điệu vui vẻ hơn."
- "Tóm tắt lại ngắn gọn hơn."
Đặt ra các ràng buộc (Constraints)
Để kết quả đi đúng hướng, hãy đưa ra các giới hạn cụ thể. Ví dụ: "Giới hạn trong 3 gạch đầu dòng" hoặc "Viết dưới 200 từ".
3. Ví dụ thực tế: Trước và Sau
Để bạn dễ hình dung, hãy xem sự khác biệt giữa một câu lệnh sơ sài và một câu lệnh chuẩn chỉnh nhé.
❌ Cách hỏi sai:
"Viết email chào nhân viên mới." (Kết quả sẽ rất chung chung, giống hàng nghìn email mẫu trên mạng)
✅ Cách hỏi đúng (Áp dụng công thức 4 yếu tố):
"Bạn là một Trưởng phòng Nhân sự thân thiện (Persona). Hãy viết một email chào mừng nhân viên mới tên là Lan gia nhập team Thiết kế (Task). Lan là một Gen Z năng động, và công ty chúng ta đề cao sự sáng tạo, không câu nệ lễ nghi (Context). Hãy trình bày nội dung ngắn gọn và kết thúc bằng một câu hỏi gợi mở để Lan trả lời (Format)."
4. Tuyệt chiêu cuối: Nếu tất cả cách trên vẫn khó với bạn?
Không sao cả, nếu mọi thứ trong đầu bạn có mơ hồ hoặc bạn không có kỹ năng diễn đạt, cứ nói theo cách của bạn. Nhưng hãy thêm giúp tôi câu này ở cuối "Đây là ý tưởng của tôi, còn khá mơ hồ. Bản thử soạn giúp tôi 'prompt' để AI thực hiện nhé!". Bằng câu lệnh này, AI trả cho bạn một câu lệnh cụ thể hơn, dễ hiểu hơn (ít nhất là với chúng nó). Giờ đây bạn đã có thể ra lệnh một cách dễ dàng, hoặc chỉnh sửa câu lệnh đó theo ý thích.
Kết luận
Thực tế cho thấy, những câu lệnh mang lại kết quả tốt nhất thường dài khoảng 21 từ, trong khi hầu hết mọi người chỉ viết dưới 9 từ. Hãy kiên nhẫn hơn một chút, cung cấp thêm ngữ cảnh, và bạn sẽ thấy AI thông minh hơn bạn nghĩ rất nhiều.
Hãy thử áp dụng ngay công thức này vào công việc ngày mai của bạn nhé!
Và cuối cùng, đây là tài liệu cực kỳ chi tiết dài 68 trang đến từ Google, có thể nói là cơ sở lý thuyết cho bài viết phía trên của mình. Mình thu thập được tài liệu này khi đăng ký khóa học AI của họ. Giờ mình chia sẻ lại ở đây.
Hy vọng nó hữu ích với bạn.